Nederlands Kustpad deel 3 Etappe 03 Termunten–Delfzijl 15 km

Deze zeer afwisselende etappe van het Nederlands Kustpad, loopt van Termunten (hier staat een oude Remise) langs Termunterzijl (met zijn gemaal en antieke sluis: Boog van Ziel), over een stuk zeedijk, langs het verloren dorp Oterdum, via de industrie van Delfzijl, langs Heveskus (waar alleen nog een kerkje van over is), over het oude wierdedorp Weiwerd, langs Farmsum naar de dijk van Delfzijl (met strand).

Termunten

Onze wandeling begint vanaf de Eemsweg in Termunten.
We lopen langs het middeleeuws kerkje dat gebouwd is op een wierde (terp) vlakbij de zeedijk.

Deze kerk in Termunten dateert uit de 13^e eeuw en is in de oorlog nogal beschadigd. In 1951 is de kerk gerestaureerd, zowel binnen als buiten.

Rondom de kerk staan kleine huisjes gegroepeerd. We zien een leuk tafereeltje waar eieren te koop zijn.

Als we het dorp Termunten uitlopen, komen we langs een oude trein. Als we wat beter kijken, blijkt het een horecagelegenheid te zijn, De Remise. Ziet er gezellig uit met al die picknicksets die buiten staan. Het is een visrestaurant, dat later op de dag goed bezocht blijkt.

Termunterzijl

Van Termunten lopen we naar Termunterzijl. Op een pleintje staat een bord van fietsknooppunt 93.
Hierop staat veel informatie over dit pittoreske plaatsje, zie hieronder.

Termunterzijl ontstond na het graven van het Termunter Zijldiep, omstreeks 1600, dat – in plaats van De Munte – voor betere afwatering moest zorgen. In 1686 verwoestte de Sint Maartensvloed de sluis. Pas in 1725 volgde een nieuwe zijl, de “Kleine Sluis”. In de 19e eeuw groeide het scheepverkeer. Aanvankelijk was dat turfvaart, later het vervoer van hout en landbouwproducten. Daartoe werd in 1870 de Nieuwe Sluis gebouwd. Na de totstandkoming van het Eemskanaal in 1876, en met de aflopende vervening, nam de betekenis van Termunterzijl sterk af. De dorpsbewoners richtten zich toen op de garnalenvisserij. Bij de haven verrees in 1930 het belangrijke boezemstoomgemaal “Cremer”, in 2000 vervangen door het combinatiegemaal “Rozema”. De vissershaven werd binnengedijkt in 1972. De betekenis van de visserij nam sterk af. Tegenwoordig is het vooral recreatie. Termunterzijl is aangewezen als beschermd dorpsgezicht.

We zien hier een monument ter nagedachtenis van hen die in de visserij hun leven verloren. Het monument verbeeld een mast met daaraan vistuig. Voor de mast staat de boeg met daarin vermeld de  namen van hen die hun leven lieten.

Aan de overkant zie je het gemaal Rozema. We komen tijdens deze etappe nog meerder gemalen tegen.

We vervolgen onze route over een klapburg over het Termunter Zijldiep.

Boog van Ziel

Vrij snel passeren we een antieke sluis, genoemd de Boog van Ziel, voorzien van prachtige wapens.

Boog van Ziel (Info van website Nazatendevries.nl)
Het resultaat van de vernieuwing is onder andere de bekende ‘Boog van Ziel’ met daarboven op de prachtige zandstenen borstwering. In het zandsteen staan diverse wapens en namen waaronder die van de vijf aangesloten zijlvesten en magistraten ten tijde van de bouw in 1724.
Tot aan de sluis loopt het Termunterzijldiep. Dit kanaal heeft een belangrijke rol voor de scheepvaart gespeeld. Vanaf het einde van 18e eeuw ontwikkelt zich de Veenkoloniale zeevaart en de schepen uit Veendam, Wildervank, de Pekela’s en Hoogezand-Sappemeer kiezen of voor Statenzijl of voor Termunterzijl om buitengaats te gaan. Rondom de zijl vestigen zich allerlei bedrijfjes en winkels die vooral een functie hebben voor de scheepvaart.
Aan het einde van de Franse tijde is Termunterzijl van militair belang omdat er een batterij gelegerd wordt voor het beleg van Delfzijl van 1813 tot 1814.

Het is een SCHUTSLUIS (1870/1906) bestaande uit een BUITENSLUISHOOFD, een BENEDENSLUISHOOFD en een SCHUTKOLK.

Als we het plaatsje Termunterzijl verlaten, klimmen we weer de dijk op. We lopen een stuk van zo’n 3 km over de zeedijk. Het eerste wat je ziet zijn windmolens, heel erg veel. Dichtbij en verder weg.

Zeedijk

En we zien een Hopper Dredger schip , de TRISTAO DA CUNHA. Dit is een schip dat door middel van grote sterke pompen en motoren, zand, klei, slib en zelfs grind van de waterbodem kan zuigen.

Oterdum

Na zo’n 3 km zien we een kerkhof dat tegen de zeedijk ligt. Er staat een monument bij: Op een sokkel een open hand, met daarin een kerkje. Het is een monument voor het verdwenen dorp Oterdum.

Deze hand beschermt het kerkje van Oterdum tegen de oprukkende golven en de industrie.

Ons oog valt op een “mooie” spreuk op één van de grafstenen: “Sta, wandelaar en lees, wiens overschot hier zij, en denk aan dit lot; ’t treft vroeg of laat ook mij”. 

Industrie Delfzijl

Dan lopen we van de dijk af en volgt er een lang saai stuk langs een industriegebied en langs o.a. een vuilverbrandingsinstallatie en aluminiumfabriek Aldel.

Het was wel grappig trouwens dat er om de haverklap Porsches voorbijkwamen. Vast één of andere rondrit. Toch nog wat bijzonders te zien en dat op een onverwachte plek.

Als we richting het water lopen (Oosterhornhaven), zien we een bushokje. Omdat er geen horeca in de buurt is, besluiten we hier onze lunch te gebruiken. We kunnen even zitten op het bankje, hoewel er slechts plaats is voor 2. Dan maar om de beurt even zitten.

Heveskes

Bizar dat dorpen als Oterdum en Heveskes verdwijnen ten gunste van de industrie. Van Heveskes is  alleen nog een kerkje over, dat er wat verloren bij staat aan de rand van het industriegebied. Je ziet het nog net aan de overkant van het kanaal.
We zijn er een flink aantal jaren geleden eens geweest bij het zoeken naar een geocache.

Info https://www.kerkheveskes.nl/algemeen

Een kerk zonder dorp, dankzij een oprukkend industriegebied onder de rook van Delfzijl. Het oudste deel van de kerk dateert van ongeveer 1200. In 1584 verplichtte de Staatse bezetting de bevolking contributie te betalen. Sommige dorpen waaronder Heveskes, weigerden en werden in brand gestoken. De kerk werd tussen 1595 en 1604 korter en smaller gemaakt. Het is uiteindelijk een klein vlak gedekt zaalkerkje met een flinke toren dat uiteindelijk door de SOGK van de ondergang werd gered. De kerk werd gerestaureerd in 1999.

In de jaren zeventig van de afgelopen eeuw wordt bepaald dat het dorp moet wijken voor het havengebied van Delfzijl. Het dorp wordt opgeheven en de kerk raakt in verval. Uiteindelijk staat het kerkje niet in de weg van de industrie en is het niet nodig het te slopen of te verplaatsen. De kerk krijgt een nieuwe bestemming. In 2007 komt Groningen Seaports, beheerder van de haven van Delfzijl, met het plan het kerkje te verhuizen naar Weiwerd. De Stichting Oude Groninger Kerken voelt niets voor het plan omdat het beschermd landschappelijk gebied is.

We lopen verder en zien een leuk bouwsel op een rotonde en bij zuiveringsinstallatie Weiwerd Delfzijl een bijzonder kunstwerk in de vorm van een mens met een kristal.

Info https://bloklugthart.nl/kunst-openbare-ruimte-weiwerd:

In de sculptuur wordt de centrale rol verbeeld die de mens inneemt bij zowel het vervuilen als het weer schoon maken van het water. Een grote schematisch vormgegeven mensfiguur staat bij de entree van het waterzuiveringsbedrijf .Tegen de sculptuur groeit een klimplant (altijd groene klimop) die de mensfiguur in de loop der jaren gedeeltelijk zal bedekken.
Hiermee wordt de symbiose van mens en natuur aangegeven en maakt duidelijk dat de mens ondanks z’n speciale positie toch ook zelf onderdeel uitmaakt van de natuur en hiermee een evenwicht moet zien te vinden. De grote verantwoordelijkheid die de mens draagt voor het water (waaruit hij zelf voor 80% bestaat) wordt uitgebeeld in de glasheldere kristal die de figuur draagt. In de kristal zijn drie golvende neon-lijntjes aangebracht die om beurten aan en uit gaan. De neon-lijnen beginnen vanuit een zijde op te gloeien  en het blauwe golvende licht stroomt dan door de gehele vorm waarna deze uit gaat en een andere aan springt.

De kristal lijkt zo gevuld met stromend water en tegelijkertijd verwijzen de golvende lijnen naar de meest zichtbare bacterie soort (spirocheten) die in de werkzame bacteriemassa aanwezig is.

Weiwerd

We vervolgens ons pad richting Weiwerd. Vanaf nu wordt de route weer wat leuker.
Via een smal klinkerpaadje beklimmen we dit wierdedorp.
Een groot deel van dit dorp is verloren gegaan door de uitbreiding van Delfzijl.

Het lijkt wel of we over een toekomstige begraafplaats lopen. De bewegwijzering laat op dit stukje wel wat te wensen over. Gelukkig hebben we de GPS, die ons de juiste route wijst.

Dan komen we bij een paar bruggen over het Eemskanaal. Bij één ervan vinden we onderstaand standbeeld.

Info: https://www.erfgoedgemeentedelfzijl.nl/wppdffiles/Beelden.pdf

Het beeld heet: “Ontmoeting tussen water en land”. Bij de zeesluizen in het Eemskanaal in Farmsum staat aan de noordkant van de buitenste sluisovergang een hoge stenen paal, waarop drie personen staan. Het beeld heet “De ontmoeting tussen water en land”. Beeldhouwer Hildo Krop uit Amsterdam, die leefde van 1884-1970, maakte dit beeld in 1964. Krop had als stelregel voor zijn kunst, dat hij probeerde het een teken te laten worden. De beelden, die er op staan, stellen zeevaart ( de schipper), landbouw (de vrouw met de sikkel) en industrie (lasser) voor. Ze staan voor de bedrijvigheid in en om Delfzijl. Het Eemskanaal, dat in 1876 werd gegraven verhoogde die bedrijvigheid in en om Delfzijl. De beeldengroep verbeeldt ook de ontmoeting tussen water en land, de varensgast en de ambachtsman en het beeld is ook een wachter op de grens van water en land. Op de zuil staat nog de tekst: ” Kerende het water ontsluit ik de weg naar zee”.

Ietsje verderop uitzicht op de havenindustrie en Delfzijl.

Farmsum

Het kerkje van Farmsum.

Dan lopen we over een soort stenen loopbrug, langs de haven van Delfzijl. Uiteindelijk komen we bij het strandje van Delfzijl. Hier staat onderstaand monument.

En daar is ook het Eemshotel, waar de etappe van vandaag voor ons eindigt.

Hier genieten we van een heerlijk stuk warm appelgebak met ernaast slagroom en een bolletje ijs.
Je hebt er een prachtig uitzicht over het water. Mooie afsluiting van de dag.

Parkeren en meer:

• Parkeren beginpunt: Eemslaan 11, Termunten
• Parkeren eindpunt: Zeebadweg 2, Delfzijl
• Afstand: 15 km.
• Kaart 46,45,44.
• Gelopen op zondag 3-4-2022
• Weer: Zonnig, half bewolkt. Matige wind, 6 à 7 graden (na de koudste nacht ooit gemeten in Nederland: -6 gr)